Profilaktyka chorób zakaźnych to spokojnie przespane noce dla każdego hodowcy
Trzeba wiedzieć czego się chce
Profilaktyka chorób zakaźnych - co to właściwie oznacza ?
Często hodowcy, jak również lekarze utożsamiają to pojęcie jedynie ze szczepieniami, i to głównie tylko na IBR i BVD.
Najczęstszym błędem, który popełniamy jest niezrozumienie się na początku współpracy między lekarzem weterynarii a hodowcą.
Po pierwsze należy zawsze zapytać, jakie są oczekiwania hodowcy co do danej choroby. Czy chce on daną chorobę zwalczyć, czy wystarczy mu utrzymanie jej w ryzach. Ma to ogromne znaczenie w poszczególnym ujęciu programów profilaktycznych. Lekarz z drugiej strony powinien poinformować czego hodowca wykładając taką, a taką sumę pieniędzy powinien się spodziewać.
Dobra diagnostyka to połowa sukcesu
Laboratoria, z którymi będziemy współpracować muszą z jednej strony spełniać najwyższe standardy, z drugiej zaś strony jeżeli popełnią błąd (tak, tak - wszyscy się czasem mylimy) to się do niego przyznają.
Zakaźne Zapalenie Nosa i Tchawicy Bydła
Zrozumieć IBR
Szczepy wirusa wykorzystywane do produkcji szczepionek markerowych przeciwko IBR pozbawione są glikoproteiny e (gE), dlatego zwierzęta uodparniane takimi preparatami nie produkują przeciwciał skierowanych przeciwko tej proteinie. Wszystkie szczepy terenowe wirusa IBR lub szczepy standardowe wykorzystywane do produkcji szczepionek konwencjonalnych indukują powstawanie przeciwciał przeciwko gE. Obecnie wykorzystywane w laboratoriach testy ELISA oparte są na antygenach całego wirusa lub pojedynczych glikoproteinach gB lub gE. W przypadku zwierząt nieszczepionych można wykorzystać każdy z obu testów ELISA. Kiedy przeprowadzi się szczepienie szczepionką markerową przeciwko IBR, wtedy powinno się stosować test ELISA oparty jedynie na gE.
Wirusowa biegunka bydła
a propo roneń....
Neosporoza
To pasożytnicza choroba wielu gatunków zwierząt domowych i dzikich. Wywoływana jest przez sporowca Neospora caninum, którego obecność została wykazana praktycznie na wszystkich kontynentach. Choroba została opisana w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, ale do dzisiaj wiele aspektów związanych z chorobotwórczością tego pierwotniaka stanowi przedmiot szeroko zakrojonych badań. Neospora caninum w cyklu rozwojowym ma dwóch żywicieli. Żywiciel ostateczny . pies zaraża się, zjadając tkanki żywicieli pośrednich zawierające cysty z zoitami. W organizmie psa dochodzi do rozmnażania płciowego pierwotniaka, w wyniku czego powstają oocysty stanowiące materiał zakaźny dla żywicieli pośrednich, którymi najczęściej są krowy, a rzadziej inne zwierzęta. Po zjedzeniu oocyst przez żywiciela pośredniego uwalniają się z nich zoity, które migrują do narządów i tkanek, miedzy innymi do układu nerwowego, układu rozrodczego, dobrze ukrwionych mięśni i narządów (serce, oko), gdzie następuje proces rozmnażania bezpłciowego prowadzący do powstania cyst o średnicy około 100 mikrometrów wypełnionych zoitami.
Możliwe jest także zarażenie potomstwa przez żywiciela pośredniego na drodze transplacentarnej, a także laktogennej. Należy też pamiętać o możliwości zarażenia bydła zoitami pochodzącymi z wód płodowych, poronionych płodów, błon płodowych itp., drogą alimentarną, czyli zarażenia jednego osobnika żywiciela pośredniego od drugiego .
Objawy kliniczne neosporozy można w zasadzie obserwować jedynie u żywicieli pośrednich, przy czym rozróżnia się dwa zasadnicze zespoły objawów: zaburzenia w rozrodzie przybierające najczęściej postać ronienia oraz rodzenie słabego potomstwa, często wykazującego objawy nerwowe choroby.
Zaburzenia w rozrodzie obserwuje się u krów zarażonych Neospora caninum przed lub w czasie ciąży, oraz u samic zarażonych jako cielęta drogą transplacentalną lub laktogenną. Objawy kliniczne u tych zwierząt mogą być różne. Najczęstszym objawem neosporozy jest ronienie w 4.-7. miesiącu ciąży, ale może ono mieć miejsce w innym okresie. U niektórych krów zarażonych może nie dochodzić do ronienia, a jedynie do porodów cieląt martwych, zwykle z deformacjami głowy lub też cieląt żywych z neosporozą wrodzoną powodującą pojawienie się objawów nerwowych. Pozostałą część zarażonych w czasie ciąży cieląt stanowi grupę klinicznie zdrowych bezobjawowych nosicieli neosporozy. U jałówek pochodzących z cieląt tej grupy po zacieleniu choroba może się ujawnić w formie zaburzeń w rozrodzie. Należy jednak podkreślić, że możliwe jest rodzenie zdrowych cieląt seronegatywnych przez krowy seropozytywne . Zaburzenia w rozrodzie bydła wywołane przez Neospora caninum dotyczą zwykle jednej ciąży . Neosporoza uważana jest za chorobę dużych stad bydła, gdzie zwykle ma przebieg enzootyczny. Jedynie pod koniec
ubiegłego wieku w USA opisano epizootyczny przebieg tej choroby .
Rozpoznawanie neosporozy bydła jest dosyć trudne, głównie ze względu na słabo wyrażone objawy kliniczne. Diagnostyka opiera się na stosowaniu badań laboratoryjnych: test ELISA, IFAT, PCR. Inne metody znajdują zastosowanie jedynie w badaniach naukowych. Neosporozy bydła nie leczy się. Dorosłe osobniki seropozytywne powinny być bezzwłocznie usuwane ze stad, a ponadto należy bardzo dokładnie badać ich rodziców i potomstwo . Podejmowano próby leczenia cieląt z wrodzoną neosporozą, ale nie dały one zadowalających wyników . Podjęto te¿ próby immunoprofilaktyki w zapobieganiu neosporozie bydła Kilka lat temu została w USA zarejestrowana szczepionka zawierająca zabite pierwotniaki, której zastosowanie uważa się za skuteczną ochronę przed zarażeniem
Według obecnego stanu wiedzy, neosporoza nie stanowi zagrożenia dla ludzi . Nie można jednak całkowicie pominąć tego problemu, gdyż są przesłanki nie pozwalające wykluczyć jednoznacznie możliwości zarażenia się ludzi. Wystąpienie neosporozy bydła w Polsce opisano po raz pierwszy w 2000 r. . Od tego czasu pojawiają się wzmianki o rozpoznaniu zarażenia u bydła przy zastosowaniu metod immunologicznych i PCR.
uwaga! zoonoza...
Gorączka Q
Gorączka Q jest odzwierzęcą chorobą, cechującą się dużą zakaźnością i w ok. 65% przypadków przebiegającą pod postacią zapalenia płuc. Chorobę wywołuje bezwzględny pasożyt wewnątrzkomórkowy Coxiella burnetii (Rickettsia burnetii), który wykazuje wyjątkową odporność na wysuszanie, temperaturę oraz środki dezynfekcyjne. Ta wyjątkowa oporność wynika ze zdolności Coxielli do sporulacji.
Rezerwuarem zarazka w przyrodzie są dzikie zwierzęta: sarny , jelenie , króliki , dziki itd.
Człowiek zaraża się poprzez styczność z chorymi zwierzętami; wdychanie pyłu skażonego moczem chorych zwierząt lub kałem kleszczy; picie np. mleka chorych zwierząt domowych czy w końcu poprzez ukąszenie kleszcza. Zakażenie człowieka od człowieka jest stosunkowo rzadkie ale opisywano podobne przypadki w literaturze.
Objawy kliniczne występują po okresie inkubacji, który obejmuje ok. 2-14 (średnio 7) dni. Czas wystąpienia objawów zależy od ilości zarazków, które dostały się do organizmu chorego. Po przechorowaniu gorączki Q, odporność jest najprawdopodobniej trwała.
Postaci kliniczne zakażenia Coxiella burnetii
Ostra postać choroby
Choroba przebiega zwykle pod postacią ostrej choroby gorączkowej. Wśród objawów dominuję wysoka gorączka, bóle głowy, zawroty głowy i bóle mięśni. W następnej kolejności dołącza się zapalenie płuc, występujące u ok. 50% chorych. Tylko połowa osób z zapaleniem płuc prezentuje objawy w postaci kaszlu, najczęściej nieproduktywnego, czy też osłuchowych objawów zapalenia płuc. Zapalnie opłucnej występuje u ok. 25% chorych z zapaleniem płuc.
Przewlekła postać choroby
Postać ta występuje często jako powikłanie bezobjawowo przebytej gorączki Q i może powodować odległe objawy kliniczne w postaci m.in.:
zatorowości płucnej , zatorów do mózgu , zatorów do śledziony , kłębkowego zapalenia nerek , zapalenia wsierdzia , zapalenia mięśnia serca , zaburzeń zakrzepowo-zatorowych
Rokowanie
Śmiertelność nieleczonych przypadków waha się w zależności od autorów od 1% do 4% przypadków.
Leczenie
Tetracykliny (doksycyklina)
Trimetoprim-sulfametoxazol (Biseptol)
Profilaktyka
szczepionka
Obecnie używana szczepionka zarejestrowana jest w Australii. Zawiera inaktywowane formaliną całe bakterie Coxiella burnetii. Zaszczepienie pojedynczą dawką powoduje prawie 100% odporność na naturalnie występującą Coxiellę burnetii i ok. 95% odporność w przypadku aerosolu użytego jako np. broń biologiczna. Odporność jest trwała przez ok. 5 lat. Szczepionka jest stosunkowo bezpieczna ale u niektórych, wrażliwych osób może powodować nawet martwicę tkanek w okolicy miejsca podania. Cały czas trwają badania nad nowymi szczepionkami przeciwko Coxiella burnetii.
profilaktyczne podanie antybiotyku
Tetracykliny podane profilaktycznie po ekspozycji mogą opóźnić pojawienie się objawów choroby lub nawet całkowicie je zahamować. Kiedy do podania profilaktycznego dochodzi w dzień po ekspozycji i czas podawania wynosi ok. 5 dni, objawy pojawiają się ok. 21 dni od zakończenia podawania antybiotyku. Jeśli profilaktyczne podawanie antybiotyku rozpocznie się 8-12 dni po ekspozycji i kontynuowane jest przez 5 dni, kliniczne objawy choroby nie poja
choroba Johnego
Paratuberkuloza ( choroba Johnego )
Wystepuje generalnie na całym Świecie jak i w Polsce. Dziwne jest to, że dla producentów z USA jest to najbardziej kosztowna choroba w kraju a dla producentów w Polsce jest to zagadka. W wielu przypadkach hodowcy nie zdają sobie sprawy z ekonomicznych konsekwencji posiadania zwierząt chorych na paratuberkulozę w stadzie.
Chorobę Johnego czy też paratuberkulozę powoduje Mycobacterium avium subsp. paratuberculosis ( w skrócie MAP ). Mikroorganizm ten powoduje wrzodziejące zapalenie jelit, które czerwienieją, nabrzmiewają, co ogranicza ich zdolność do wchłaniania składników pokarmowych. Zakażenie występuje zazwyczaj w młodym wieku, objawy kliniczne występują od 6 miesiąca do kilku lat po infekcji. Im większy procent zakażenia w stadzie, tym objawy kliniczne wcześniej się ujawniają.
Ze względu na długi okres inkubacji objawy kliniczne generalnie obserwujemy u starszych krów, tj. kilkuletnich. Są to: nagła utrata wagi ciała, silna biegunka oraz normalny apetyt. U niektórych zwierząt pojawia się tzw. " butelkowa szczęka ", czyli gromadzenie się płynów pod szczęką zwierzęcia co jest związane z utratą protein. Choroba atakuje gdy zwierzę jest narażone na stres, bardzo często jest to czas po wycieleniu. Również szczepienia na inne jednostki chorobowe mogą przyczynić się do osłabienia zwierząt w stadzie i ataku choroby.
W większości przypadków leki nie pomagają, ciężko jest uratować chorę zwierzę, zazwyczaj atak kończy się zgonem zwierzęcia lub ubojem z konieczności wycieńczonej sztuki. Na Świecie nie ma też szczepionek które gwarantowałyby sukces w powstrzymaniu paratuberkulozy.
Jak rozprzestrzenia się choroba w stadzie ?
Zainfekowane bydło rozsiewa Mycobacterium ovium subsp. paratuberculosis ( MAP ) poprzez kał, nasienie, siarę i mleko. Również płód może zostać zainfekowany. Główną drogą przenoszenia choroby jest jednak kał. Cielę zakażone w młodym wieku staje się siewcą choroby w następnych latach, aż zachoruje klinicznie i zostanie usunięte ze stada. Najbardziej wrażliwe na infekcję jest młode bydło, do wieku 24 miesięcy.
Jak wykryć bakterie MAP w stadzie ?
Najbardziej dokładną metodą jest pobieranie kału zwierząt i namnażanie bakterii. Dzięki tej metodzie możemy wykryć od 30 do 40 % zainfekowanych zwierząt. Niestety metoda ta jest dosyć droga a na wyniki musimy czekać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Inna metoda to test ELISA. Jest on mniej dokładny niż poprzedni test, ale wyniki są szybko dostępne. Koszt badania jest mniejszy. Testem ELISA bada się zwierzęta starsze niż dwa lata, ponieważ mają one więcej przeciwciał w organizmie. Trzeba pamiętać, że na jedno zwierzę z klinicznymi objawami przypada od 15 do 25 sztuk ze stadium podklinicznym. W celu ustalenia metody poszukiwawczej należy skonsultować się z lekarzem weterynarii.
Jakie są straty ekonomiczne spowodowane przez paratuberkulozę w stadzie ?
Oto lista:
- Wzrost brakowania w stadzie co wiąże się z kosztami nabycia jałowizny lub braku możliwości uzyskania dochodu ze sprzedaży jałówek
- Wydajność mleczna w ostatniej laktacji jest mniejsza o około 5 do 25 %
- Obniżenie życia produkcyjnego stada
- Niska cena uzyskiwana w ubojni ze względu na słabą masę ciała
- Nieefektywne i kosztowne leczenie
- Koszty badań i innych praktyk mających na celu ograniczenie występowania paratuberkulozy
Pozornie zdrowa krowa może być również zainfekowana, wcześniej lub później postać kliniczna wystąpi. Taka sztuka jest też siewcą bakterii.